پژوهشگران کشور در یک پژوهش جدید، نقش اکوتوریسم شهری و توانمندسازی‌های مربوط به آن را در توسعه جوامع محلی، مورد ارزیابی و تاکید قرار داده‌اند.
توانمندسازی، همیشه به عنوان یکی از نیازهای اصلی جوامع شهری مطرح بوده است. رویکردهای مختلفی برای رسیدن به این هدف وجود دارد که همه آن‌ها عمدتاً متمرکز بر پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های موجود جامعه محلی در ابعاد اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، ادراکی و زیست محیطی هستند تا به کمک آن‌ها بتوان بر ضعف‌هایی مانند فقر، عدم اعتماد به نفس و نقش اجتماعی کمرنگ ساکنین غلبه کرد. وجود جذابیت‌های طبیعی و پتانسیل‌های زیست محیطی می‌تواند به عنوان ظرفیتی برای جذب گردشگر در جوامع شهری تلقی شود که به آن اکوتوریسم یا گردشگری طبیعی و طبیعت گردی نیز می‌گویند.
جذب گردشگر به گفته محققان بدون توجه به ویژگی‌های جوامع میزبان، این جوامع را با چالش‌های جدی مواجه کرده و عملا توسعه را به لایه‌های پایین آن منتقل نمی‌کند. لذا به منظور توسعه‌ای هماهنگ و یکپارچه، توجه به شکل پایدار گردشگری طبیعی در جوامع اهمیت می‌یابد. اکوتوریسم به عنوان یکی از بخش‌های مهم و روبه رشد صنعت گردشگری مطرح است، به گونه‌ای‌که برخی ادعا کرده‌اند که اکوتوریسم سالانه ۲۵ تا ۳۰ درصد افزایش می‌یابد. در سال‌های اخیر، اکوتوریسم به دریچه‌ای به سوی اقتصاد جهانی تبدیل شده است و دیدگاهی حفاظتی جهت پایدار نگه داشتن جوامع میزبان دارد.
محققانی از دانشگاه فردوسی مشهد با محور قرار دادن این موضوع، پژوهشی را انجام داده‌اند که در آن، اکـوتوریسـم شهری توانمنـدسـاز به عنوان رویکردی نوین در توسعه جوامع محلی مورد بررسی قرار گرفته است.
این پژوهش با استفاده از روش فراترکیب مطالعات مرتبط، چارچوبی برای دو مفهوم توانمندسازی و اکوتوریسم ارائه کرده است و با تبیین ارتباط میان این دو چارچوب، فرآیند و معیارهایی برای اکوتوریسمِ شهری توانمندساز، ارائه داده است.
نتایج حاصل از پژوهش فوق نشان می‌دهند که اکوتوریسمِ شهری توانمندساز، دارای ابعاد اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، ذهنی-ادراکی و زیست‌محیطی است. این رویکرد در هر بعد به‌صورت گام‌به‌گام با توانمندسازی فردی، افزایش توان مشارکت‌پذیری، توسعه اجتماعی و اثربخشی اجتماعی، توانمندسازی اجتماعی جوامع میزبان را دنبال می‌کند.
به گفته ایمان قلندریان، استادیار و پژوهشگر شهرسازی دانشگاه فردوسی مشهد و همکارش، «چارچوب اکوتوریسمِ شهری توانمندساز ارائه شده در این تحقیق، دربرگیرنده راهکارهای اکوتوریسمی جهت توانمندسازی به صورت گام به گام است. هربعد از توانمندسازی، دارای مصادیق مختلفی است که از توانمندسازی فردی شروع شده و با رشد فردی، توانایی مشارکت در امور مختلف اجتماعی و شکل گیری گروه‌های فعال ادامه می‌یابد. در ادامه این روند و با افزایش مشارکت اجتماعیِ گروه‌ها، تأثیرگذاری افراد و گروه‌ها بهبود یافته و امکان تصمیم‌سازی و جهت دهی به تصمیمات برای جامعه محلی شکل می‌گیرد».
این محققان می‌گویند: «درنهایت با قدرت‌یافتن گروه‌های فعال، امکان تصمیم‌گیری برای جامعه محلی در جنبه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی-فرهنگی، اقتصادی و زیست محیطی فراهم شده و افزایش اعتماد به نفس افراد و گروه‌ها را به ارمغان می‌آورد. لذا به صورت کلی، مراحل ارائه شده در چارچوب مفهومی، می‌توانند در توانمندسازی جوامع محلیِ بخش‌های مستعد اکوتوریسم، به عنوان استراتژی‌های برنامه‌ریزی و طراحی شهری مورد استفاده قرار گرفته و به بهبود کیفیت گردشگری در کنار ارتقای شرایط محیطی برای ساکنین و گردشگران بپردازند».
طبق یافته‌های این پژوهش، بر اساس فرآیند فوق، علاوه بر حفاظت از ارزش‌های‌فرهنگی، اجتماعی، تاریخی و زیست‌محیطی به زیست بهتر ساکنان در زمینه‌های مختلف نیز کمک می‌شود.
به اعتقاد قلندریان و همکارش، «به‌کارگیری راهکارهای اکوتوریسم شهری توانمندساز می‌تواند کمک مؤثری جهت بهبود کیفیت زیست در جوامع نیازمند توانمندسازی باشد. در این راستا، مواردی ازجمله توسعه بازار محصولات محلی، برگزاری رویدادهای فرهنگی و هویتی، برگزاری طرح‌های آموزش گردشگری و درآمدزایی از طریق اکوتوریسم، ارائه تخفیف‌های دولتی به ساکنان بومی جهت راه‌اندازی مشاغل مرتبط با گردشگری، واگذاری مالکیت زمین‌ها به ساکنان و تبلیغات ملی و فراملی جهت شناسایی پتانسیل‌های اکوتوریسمی موجود به علاقه‌مندان می‌توانند به توانمندسازی این جوامع با استفاده از اکوتوریسم کمک کنند».
این یافته‌های علمی پژوهشی را فصل‌نامه «برنامه‌ریزی توسعه شهری و منطقه‌ای» متعلق به دانشگاه علامه طباطبایی منتشر کرده است.
بازدیدها: 0