عضو هیات علمی دانشگاه بینالود مشهد گفت: با مقایسه تاریخ شکل‌گیری واژه اکوتوریسم در جهان و برابری آن با رشد صنعت گردشگری در ایران می‌توان دریافت که ایران از ابتدای توجه به صنعت گردشگری با برخورداری از پیشنیه باستانی و طبیعتی بکر در زمینه صنعت اکوتوریسم با دنیا همگام و همراه بوده است.
دکتر سیامک منصوری در گفت‌وگو به مقایسه تاریخچه اکوتوریسم ایران و جهان پرداخت و اظهار کرد: پیرامون واژه اکوتوریسم و سابقه کاربرد آن اظهارنظرهای متفاوتی وجود دارد که برخی از صاحب‌نظران سابقه کاربرد چنین واژه‌ای را مربوط به اواخر سال‌های دهه ۱۹۸۰ یعنی مصادف با سال‌های ۱۳۵۰ در ایران دانسته‌اند.
وی ادامه داد: اما در تمام متون مرتبط این موضوع هکتور سبالوس لاسکورین، نظریه پرداز در حوزه اکوتوریسم، نخستین کسی است که این واژه را به کار برده است. در تعریف او بوم گردشگری مسافرتی است که به منظور مطالعه، تحسین، ستایش و کسب لذت از سیمای طبیعی و مشاهده گیاهان و جانوران و همچنین آشنایی با ویژگی‌های فرهنگی جوامع محلی در گذشته و حال صورت می‌گیرد.
عضو هیات علمی دانشگاه بینالود مشهد اضافه کرد: در ادامه اما برخی سابقه اکوتوریسم را به زمانی دورتر و به هتزر، دیگر اندیشمند این حوزه، نسبت می‌دهند و معتقدند که او این واژه را در دهه ۱۹۶۰ یعنی سال‌های ۱۳۴۰ در ایران برای تشریح روابط متقابل گردشگری، محیط زیست و ویژگی‌های فرهنگی استفاده کرده است.
منصوری خاطرنشان کرد: به اعتقاد هتزر مفهوم بوم گردشگری در واکنش به رویه‌های نامناسب و منفی توسعه و نادیده گرفتن ملاحظات زیست‌محیطی شکل گرفته و سابقه آن به زمانی که کارشناسان نسبت به برداشت بی‌رویه از منابع نگران بودند، باز می‌گردد.
عضو هیات علمی دانشگاه بینالود مشهد تصریح کرد: امروز بوم گردشگری(اکوتوریسم) با نام اسبق و نادرست طبیعت‌گردی در میان گونه‌های مختلف گردشگری از جایگاه ویژه و رشد قابل توجهی برخوردار است و به همین دلیل در ۲۰ سال گذشته شاهد گسترش سریع فعالیت‌های بوم گردشگری یا اکوتوریسم در سراسر جهان و ایران بوده‌ایم. در مجموع انتظار می‌رود با توجه به علاقه ایرانیان به طبیعت بر شدت این گسترش نیز افزوده شود.
نام‌گذاری سال ۲۰۰۲ به عنوان سال بین‌المللی اکوتوریسم با اهدافی مشخص
منصوری گفت: البته به دلیل تاثیر زیادی که اکوتوریسم در زمینه حفاظت از محیط طبیعی و اقتصاد بسیاری از کشورها داشت، سازمان ملل متحد سال ۲۰۰۲ میلادی را به عنوان سال بین‌المللی اکوتوریسم معرفی کرد و کمیسیون توسعه پایدار این سازمان(UNEP) و سازمان جهانی گردشگری را موظف به انجام فعالیت‌هایی مشابه در بازه زمانی یک ساله مزبور ساخت. هدف از این کار مرور مجدد تجربیات گذشته در زمینه بوم گردشگری، تشخیص و ترویج انواع اکوتوریسم که در آن از اکوتوریسم‌های در معرض خطر حفاظت می‌شود، تقسیم فواید حاصل از فعالیت‌ها با جوامع محلی و احترام به فرهنگ‌های بومی بود.
عضو هیات علمی دانشگاه بینالود اضافه کرد: طبق برآورد سازمان جهانی کشاورزی رشد بوم گردشگری در دهه حاضر ۱۰ تا ۳۰ درصد خواهد بود؛ بنابراین اکوتوریسم از آینده پررونق و درخشانی برخوردار است که مزایای فراوانی برای جهانیان به همراه خواهد داشت.
منصوری تصریح کرد: همانطور که در اصل سه بیانیه ریو آمده حق توسعه باید به نحوی اعمال شود که تساوی نیازهای نسل کنونی و نسل‌های آینده را در زمینه توسعه و حفظ محیط زیست برآورد سازد؛ از این رو گردشگری پایدار باید با سیاستی مشخص و مدون به اجرا درآید تا بتواند حرکت امیدبخشی را در توسعه همه‌جانبه فضاهای جغرافیایی تضمین کند و این مهم با توسعه گردشگری به شکل اکوتوریسم در دنیا و ایران قابل اجراست.
وی گفت: از اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی در دنیا و کشورهای توسعه‌یافته جهانگردی از منظر اصول پایداری مورد بازنگری اساسی قرار گرفت و دانشمندان سراسر دنیا تلاش کردند با ارائه انواع جدیدی از گردشگری آثار مخرب آن بر محیط زیست را بکاهند و به منابع و میراث فرهنگی، طبیعی و تاریخی و همچنین جوامع بومی بیشتر توجه کنند. مفاهیمی مانند گردشگری سبز، گردشگری موزون، گردشگری مسئولانه، گردشگری کم‌ضرر، گردشگری جدید، گردشگری درون‌زا و بومی، گردشگری طبیعت‌محور و اکوتوریسم مهم‌ترین این ایده‌هاست.
دبیر انجمن علمی طبیعت‌گردی ایران افزود: این مفاهیم اگرچه از ابتدا آکادمیک بود اما به تدریج با توجه به مشکلات مختلف ناشی از توسعه ناپایدار و عواقب گسترده آن در عرصه‌های مختلف این درک ایجاد شد که اجرای این مفاهیم ضرورتی اجتماعی، سیاسی و فرهنگی دارد که جوامع همچنان در قرن ۲۱ با توجه به گسترش روزافزون جمعیتی، سبک زندگی انسان مدرن و چالش‌های پیشرو نیازمند تمسک به آن‌هاست.
منصوری خاطرنشان کرد: ایده اکوتوریسم از میان تمام ایده‌هایی که در تلاش برای تلفیق اصول پایدار با گردشگری بود، فراگیرتر شده و بیشتر مورد استقبال قرار گرفت. به طور خاص از سال ۱۹۹۴ تا سال ۱۹۹۶ میلادی تعدادی از جامع‌ترین تعاریف حوزه اکوتوریسم از سوی دانشمندان ارائه شد که با تاکید بر حفاظت، آموزش، اخلاق، پایداری، تاثیرات و فواید توجه به جوامع محلی سعی در ارائه تعاریفی دقیق‌تر و شفاف‌تر داشتند.
مزایای خاص اکوتوریسم در عین بی‌توجهی به ظرفیت‌های آن
وی خاطرنشان کرد: اکوتوریسم از مزایای فراوانی برخوردار است از جمله نیاز به زیرساخت‌های اندک، تعامل حداکثری اکوتوریست‌ها با بومیان و احترام به فرهنگ محلی، تامین نیروی کار از میان جوامع بومی محلی و اشتغال‌زایی با هدف توسعه بومی منطقه‌ای، فراهم‌سازی بستری برای گردشگران جهت کسب تجارت نو و منحصر به فرد، تلاش برای مصرف حداقلی از سوخت‌های فسیلی و همچنین توسعه انرژی‌های پاک در کنار توجه به محیط زیست مواردی است که می‌توان به آن اشاره کرد.
عضو هیات علمی دانشگاه بینالود مشهد عنوان کرد: امروز همچنان مهم‌ترین مشکلات پیش رو برای توسعه اکوتوریسم بی‌توجهی به ظرفیت برد و تلاش برای به کار بردن مدل‌های مخرب و شکست خورده مدیریتی و برنامه‌ریزی مبتنی بر اصول و قواعد گردشگری انبوه یا معمولی در زمینه اکوتوریسم است. از سوی دیگر پاسخگویی به تقاضای روزافزون گردشگری ضمن حفاظت از منابع طبیعی، تامین برابری درون‌نسلی، بین‌نسلی و پیشرفت فرهنگی اجتماعی و نیازمند دیدگاهی میان رشته‌ای، همه‌جانبه و آینده‌نگر است.
بازدیدها: 0